Vorige zaterdag startte deze krant met een reeks over de toestand en de toekomst van de Belgische horeca. Horeca Vlaanderen is hier uiteraard erg blij mee. Onze sector staat immers in voor 125.000 arbeidsplaatsen en 35.000 zelfstandigen in ons land. Niet niks (en licht onderschat in het artikel van zaterdag) en niet verrassend. België is immers nog steeds meer dan welk ander Europees land ook een land waar goed eten en drinken serieus wordt genomen. In de restaurantsector is de tewerkstelling in het jaar van de BTW-verlaging trouwens wel degelijk nog gestegen, vooral als men het aantal aangegeven uren bekijkt. De conclusie van de artikels was dat onze sector het nu al moeilijk heeft. Maar het ergste moet nog komen.

Vanaf 1 januari 2014 wordt in het grootste deel van de horecasector de zogenaamde "geregistreerde kassa met fiscale controlemodule" ingevoerd en wordt het dus zo goed als onmogelijk om in het zwart te werken. Het is heel eenvoudig: als er door de geregistreerde kassa geen zwart geld kan binnenkomen, is er evenmin geld om zwarte lonen te betalen. En gelukkig maar, zal iedereen zeggen. Want zwartwerk is concurrentievervalsend, bouwt geen sociale rechten op en is dus onethisch. Ook horeca-ondernemers zullen dit beamen. Geen wonder dus dat de overheid komaf wil maken met deze bestaande praktijken.

Toch is er een serieus probleem. De overheid wil de achterpoortjes sluiten maar houdt geen rekening met de redenen waarom deze achterpoortjes bestaan. En op die manier zijn ze ook de voordeur van heel wat horeca-ondernemingen aan het sluiten. Waarom is er zoveel zwartwerk in de sector? Omdat horeca één van de meest arbeidsintensieve sectoren is van het land. Horeca heeft vele handen nodig om haar ding te doen. En dit net in het land dat de hoogste lasten op arbeid heeft ter wereld. Hoe loste de industrie dit probleem in de afgelopen honderd jaar op? Alles waarvoor veel arbeid nodig is, hebben ze in de loop der jaren verhuisd naar het buitenland. En de productie die ze in ons land overhouden, is zo geautomatiseerd mogelijk. Zo is het mogelijk dat elke werknemer in de farmaceutische nijverheid per jaar 206.000€ aan toegevoegde waarde oplevert, terwijl dit in de horeca slechts 38.000€ is. Heel simpel: de horeca kan namelijk niet verhuizen naar het buitenland. De horeca kan zelfs nauwelijks automatiseren. Stel u voor dat alles in de keuken geprefabriceerd zou worden. Uw vol-au-vent zou van Arlon tot Oostende hetzelfde smaken, want het zou uit hetzelfde pakje komen. Professor Houben stelde in de zaterdagkrant al dat de horeca eigenlijk niet rendabel is in ons land. Zijn conclusie is dus terecht. Het probleem heet "lasten op arbeid". Niet meer of niet minder.

Daarom kijkt de horeca in ons land met vrees naar 1 januari 2014. Horeca Vlaanderen organiseerde in 2012 meer dan 50 informatiesessies rond de komst van "de kassa" en zag meer dan 2500 ondernemers. Hun reactie was eensluidend: "Uiteraard willen wij officieel werken, maar door de hoge lasten kan het gewoonweg niet." We deden zelf de test met een aantal uit de kluiten gewassen horeca-ondernemingen en lieten hun balansen "verwitten". We zorgden ervoor dat het personeel evenveel netto bleef verdienen als voorheen, maar voortaan zouden alle noodzakelijke fiscale en parafiscale bijdragen netjes betaald worden. Rendabele zaken werden plots geconfronteerd met zware rode cijfers en zagen het aandeel van de personeelskost in hun omzet stijgen tot 60 en meer procent. Dat overleeft geen enkele onderneming. Bovendien overstijgen deze problemen in overtreffende trap de maatregelen die in het voorgestelde Horecaplan voorzien zijn.

De vraag aan de overheid is dus erg klaar en duidelijk: is er in dit land een toekomst voor een arbeidsintensieve activiteit? Of gaan we ervan uit dat arbeidsintensieve industrie voor het buitenland is en dat arbeidsintensieve diensten ofwel peperduur worden ofwel gesubsidieerd, bijvoorbeeld via dienstencheques. Als men een arbeidsintensieve dienst in ons land mogelijk wil houden, zal men de lasten op arbeid moeten verlagen, al dan niet via een speciaal personeelsstatuut. Dit moet trouwens niet alleen voor de horeca. De collega's van de kleinhandel, de bouwsector, de schoonmaak, de garages en nog vele andere sectoren zitten met exact hetzelfde probleem.

Wat dan als dit niet gebeurt? Wat als de kassa's vanaf 1 januari 2014 worden ingevoerd, maar zonder ernstige lastenverlagende maatregelen? Dan ziet het er voor een groot deel van de horecasector niet zo goed uit. Een belangrijk deel zal het nooit halen, welke bezuinigingen ze ook doorvoeren. Een erg voorzichtige raming stelt dat er binnen het jaar minstens 25.000 banen verloren zullen gaan ten gevolge van faillissementen. Maar ook in de ondernemingen die overleven zal heel wat veranderen. Ook daar zullen een aanzienlijk aantal banen sneuvelen. Berekeningen leren dat de totale arbeidskost per werknemer al gauw met minstens de helft zal stijgen. Het wordt dus onmogelijk om evenveel personeel tewerk te stellen en toch rendabel te blijven. Restaurants gaan moeten snoeien in openingsuren en in openingsdagen: alle openingsmomenten die niet rendabel zijn, worden immers ondraaglijk. De prijzen zullen volgend jaar ernstig moeten stijgen. We vrezen dus dat de typische Belgische gastvrije horeca gaat verdwijnen: het restaurant of de brasserie waar je de ganse dag terecht kan, waar je snel bediend wordt, kwaliteit voorgeschoteld krijgt en dit alles tegen een redelijke prijs. En is net dat soort van horeca niet erg typerend voor ons land en voor onze eigen bourgondische manier van leven?

Er is nog een land in Europa dat de geregistreerde kassa al invoerde, en dat is Zweden. Zweden is erg vergelijkbaar met België: de fiscale lasten liggen iets hoger maar de parafiscale lasten zijn dan weer wat lager. Wel, in Zweden is er heel wat minder horeca dan in ons land. Er werkt veel minder volk en je moet er heel wat zelf aan de toog gaan halen. De horeca heeft er beperkte openingsuren en is bovendien peperduur, zelfs voor de Zweden zelf. We kunnen het niet vaak genoeg herhalen: overheid geef ons een kader waarin onze horeca rendabel en eerlijk kan werken en dan zal de komst van de kassa de beste beslissing ooit zijn in gastronomisch België. Maar als dat kader er niet komt, bereid u dan voor op een horeca naar Zweeds model.

André Descheemaecker, voorzitter Horeca Vlaanderen
Danny Van Assche, afgevaardigd bestuurder Horeca Vlaanderen

Bron: De Morgen 28 januari 2013.