Geregeld krijgen wij de vraag van klanten of zij hun kelner of kok als zelfstandige kunnen inschrijven. Het lijkt op het eerste zicht een interessante oplossing om de personeelskosten te drukken en de arbeidsflexibiliteit te vergroten. Maar extreme voorzichtigheid is geboden.

Of een zelfstandige echt goedkoper is dan een arbeider of een bediende valt nog te bezien. Op de bezoldiging van de zelfstandige betaalt u natuurlijk geen sociale zekerheidsbijdragen, toch een aanzienlijk deel van uw personeelskosten. U betaalt ook geen eindejaarspremie of vakantiegeld en evenmin kledij- of vervoerskosten. Zelfstandigen kunnen ook niet terugvallen op gewaarborgd loon in periodes van ziekte en hun pensioenopbouw is anders die van werknemers. Rekent de zelfstandige al die zaken aan u door, dan blijft van het financiële voordeel vaak niet veel meer over. Het grote voordeel zit hem vooral in het feit dat u bij zelfstandigen niet gebonden bent aan de arbeidswetgeving. Dus geen beperkingen in uren, geen tijdsregistratie, geen ziekte, feestdagen, enz…

Gevaar voor schijnzelfstandigheid

Waarom dan niet altijd voor zelfstandigen kiezen? De Arbeidsrelatiewet bepaalt dat partijen zelf vrij kunnen kiezen op welke basis zij samenwerken, in een arbeidsrelatie of als zelfstandigen. Het is dus alvast belangrijk dat u hierover een duidelijke overeenkomst opstelt. Maar het is niet omdat u op papier bent overeengekomen dat iemand als zelfstandige voor u werkt, dat het ook werkelijk om een zelfstandige samenwerking gaat. De dagelijkse realiteit moet uiteraard overeenstemmen met de bepalingen in het contract. En daar wringt meestal het schoentje. Wanneer u het zelfstandigenstatuut misbruikt, spreken we van "schijnzelfstandigheid".

Grote vrijheid

Schijnzelfstandigen zijn werknemers die het statuut van zelfstandige hebben, maar in werkelijkheid een beroepsactiviteit uitoefenen onder het gezag van een werkgever. Een echte zelfstandige heeft o.a. de vrijheid om zelf zijn werk te organiseren, zelf zijn werktijd te bepalen en valt niet onder het werkgeversgezag. Soms is het een dunne lijn. Een kok die in opdracht van een cateraar 200 dessertjes moet maken, heeft meestal wel wat bewegingsvrijheid. Begint hij er nu aan of morgen pas, doet hij alles zelf, schakelt hij personeel is of besteedt hij het helemaal uit, … Allemaal keuzes die de kok in een restaurant doorgaans niet heeft.

Commissie arbeidsrelaties

Wilt u 100% zekerheid over uw concrete situatie, dan kan u zich richten tot de Commissie Arbeidsrelaties (CAR-CRT@minsoc.fed.be – 02/528.63.00), tenminste voor zover uw toestand minder dan één jaar bestaat én er zich nog geen arbeidsrechtbank of sociaal inspecteur over heeft uitgesproken. De commissie beoordeelt elke individuele situatie en schrijft zijn bevindingen neer in een ruling. Zo’n “ruling” geeft u uitsluitsel op de vraag of uw werkwijze al dan niet de juiste is. De beslissing van de commissie is bindend voor de RSZ en RSVZ en dit voor een periode van drie jaar. Keerzijde van de medaille is dat wanneer de ruling in uw nadeel uitvalt, u wordt verondersteld om de situatie met terugwerkende kracht te regulariseren.

Gevolgen?

De strijd tegen schijnzelfstandigheid is de voorbije jaren fel opgevoerd. Oordeelt de sociale inspectie, de arbeidsrechter of de commissie arbeidsrelaties dat uw zelfstandige eigenlijk een werknemer is, dan hangt u een aardige rekening boven het hoofd. Alle toegekende bezoldigingen worden dan als loon aanzien waarop RSZ-bijdragen verschuldigd zijn. Bovendien zal u in zo’n geval niet enkel de werkgeversbijdragen, maar ook de werknemersbijdragen op u moeten nemen. Daarbovenop komen een intrest van 7% en een boete van 10%, naast een eventuele bijkomende administratieve boete en strafrechtelijke vervolging. De RSZ kan hierbij tot drie jaar teruggaan, in geval van fraude zelfs tot zeven. De schijnzelfstandige zelf kan daar nog een schepje bovenop doen door voor die periode ook de achterstallige eindejaarspremie, vakantiegeld, ziektedagen, vervoers- en kledijkosten en eventueel zelfs maaltijdcheques en andere extralegale voordelen waarop de andere werknemers recht hebben, op te eisen.

Bezin dus voor u uw koks of kelners als zelfstandige inschrijft. Wenst u dit toch te doen, dan kan een voorafgaande ruling van de commissie arbeidsrelaties u veel ellende besparen.